Tình trạng khan hiếm hợp đồng mới đang lan rộng trong ngành xây dựng, đặc biệt tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ, khi thị trường bất động sản vẫn chưa có dấu hiệu phục hồi rõ rệt.
Từ đầu năm 2025 đến nay, nhiều nhà thầu xây dựng – nhất là các đơn vị hoạt động tại tỉnh – vẫn chưa có thêm hợp đồng thi công mới. Nhiều doanh nghiệp nhỏ đang phải “cầm cự” bằng các công trình sửa chữa dân dụng nhỏ lẻ, trong bối cảnh dòng tiền eo hẹp và công nợ dây dưa kéo dài từ năm trước.
“Từ giữa năm ngoái đến giờ, đơn hàng mới gần như không có. Chúng tôi chỉ duy trì vài công trình nhỏ để giữ hoạt động. Có thể phải đến giữa năm nay mới có chuyển biến”, ông Hà Bình Minh – Giám đốc một công ty xây dựng ở Biên Hòa, Đồng Nai – cho biết.
Tình trạng tương tự cũng được ghi nhận ở nhiều doanh nghiệp tại TP.HCM, Bình Dương và Long An. Một số nhà thầu cho biết, dù đã tiếp xúc nhiều chủ đầu tư nhưng phần lớn dự án vẫn đang chờ hoàn tất thủ tục pháp lý. Một số dự án đã lên kế hoạch từ năm 2023 nhưng đến nay vẫn chưa được cấp phép thi công.
Ngoài ra, tình trạng chậm thanh toán và nợ đọng kéo dài từ các nhà thầu chính khiến doanh nghiệp nhỏ gặp khó trong duy trì dòng tiền. Nhiều công ty đã phải dùng đến quỹ dự phòng, trong khi vẫn không thể đảm bảo đầu ra cho năm 2025.
Nhiều công trình xây dựng tạm dừng hoặc thi công cầm chừng do thiếu vốn và đơn hàng – thực trạng đang diễn ra phổ biến tại các tỉnh thành.
Chi phí tăng, biên lợi nhuận co hẹp, doanh nghiệp ngại nhận thầu mới
Sức ép không chỉ đến từ thiếu việc mà còn từ bài toán tài chính. Chi phí vật liệu, nhân công liên tục tăng trong năm 2022–2023 nhưng giá hợp đồng nhiều dự án không thể điều chỉnh khiến nhiều nhà thầu rơi vào tình trạng “làm càng nhiều càng lỗ”.
Ông Trần Văn Mạnh – Giám đốc Công ty Xây dựng Tân Lộc (Long An) – cho biết:
“Chúng tôi từng gần như kiệt quệ vì hợp đồng kéo dài 2–3 năm mà giá vật tư đội lên quá cao. Năm nay, dù khan việc, chúng tôi cũng không dám nhận bừa nếu không thương lượng kỹ điều khoản giá.”
Theo ghi nhận của TFCI Group từ các báo cáo tài chính năm 2023, không chỉ các doanh nghiệp nhỏ mà các “ông lớn” ngành xây dựng cũng ghi nhận lợi nhuận sụt giảm mạnh:
- Coteccons, Ricons, Hòa Bình chỉ đạt biên lợi nhuận gộp 1–2%.
- Hòa Bình lỗ sau thuế gần 884 tỷ đồng sau 9 tháng năm 2023.
- Hưng Thịnh Incons và VCG ghi nhận lợi nhuận ròng giảm từ 65–80% so với cùng kỳ.
Tâm lý e ngại bao trùm, ít kỳ vọng phục hồi sớm
Khảo sát của Tổng cục Thống kê cho thấy, trong quý IV/2023:
- Chỉ 24,3% doanh nghiệp xây dựng có thêm hợp đồng mới,
- Gần 50% không ghi nhận thay đổi,
- 26,7% bị giảm đơn hàng.
Dự báo cho quý I/2024 cũng không mấy khả quan:
- Gần 39% doanh nghiệp cho rằng tình hình sẽ khó khăn hơn,
- Chỉ 20% kỳ vọng có chuyển biến tích cực,
- Phần lớn vẫn lo ngại về việc thiếu hợp đồng và chi phí đầu vào cao.
Trông chờ vào đầu tư công và thị trường bất động sản hồi phục
Theo ông Nguyễn Ngọc Hòa – Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM – sự đóng băng của thị trường bất động sản là nguyên nhân chính khiến ngành xây dựng “đói đơn hàng”. Trong khi đó, khả năng tiếp cận các dự án đầu tư công với doanh nghiệp tư nhân vẫn còn nhiều rào cản.
Ông Nguyễn Quốc Hiệp – Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu Xây dựng Việt Nam – nhận định, hai yếu tố mang tính quyết định trong năm nay là sự phục hồi của bất động sản và tốc độ giải ngân vốn đầu tư công. Dù có dấu hiệu tích cực, nhưng để tác động đến hoạt động thực tế của doanh nghiệp, cần thêm ít nhất hai quý nữa.
Lối đi nào cho các nhà thầu?
Trước những khó khăn kéo dài, một số doanh nghiệp đang cân nhắc mở rộng sang các lĩnh vực ngoài thế mạnh truyền thống như xây dựng công nghiệp, hạ tầng giao thông hoặc chủ động tham gia sâu vào chuỗi đầu tư công.
Dù vậy, bài toán dòng tiền, năng lực thi công và cơ chế đấu thầu vẫn là những rào cản lớn. Nhiều nhà thầu kỳ vọng đến giữa năm 2025, khi một số chính sách pháp lý bất động sản được tháo gỡ và vốn đầu tư công được giải ngân mạnh mẽ hơn, thị trường mới có thể khởi sắc trở lại.
